W Związku Harcerstwa Polskiego dobrze wiemy, że najlepszy life hack to fakt hack! To podejście warto wprowadzić także do sali lekcyjnej. Ale co to właściwie oznacza? I jak skutecznie uczyć uczniów rozpoznawania fałszywych informacji w Internecie?

Fact hacking – czym jest?

Fact hacking to nic innego jak sposoby rozpoznawania fałszywych informacji, aby móc ich unikać. W czasach, gdy nawet najmłodsi mają dostęp do internetu pełnego niepewnych źródeł i mylących treści, szczególnie ważne jest uczenie dzieci, jak weryfikować informacje, które znajdują w sieci.

To nie tylko sposób na budowanie kompetencji medialnych, ale też praktyczna wiedza przydatnej na co dzień. Uczenie fakt hackingu wspiera wychowywanie świadomych obywateli, którzy nie dadzą się łatwo zmanipulować kolorowym obrazkom i szokującym tytułom. Dzięki temu mniej fake newsów będzie miało szansę się rozprzestrzeniać.

Nauka przez działanie

To, co dla dorosłych jest oczywistą oznaką fake newsa, dla młodszych użytkowników internetu niekoniecznie będzie równie jasne. Najprostszym sposobem na przekazanie fakt hacków uczniom byłby wykład. To jednak nie wystarczy, by dzieci utrwaliły tę wiedzę i potrafiły wykorzystać ją w praktyce.

Aby uczniowie skutecznie przyswoili zasady rozpoznawania fałszywych informacji, warto postawić na naukę poprzez działanie. Nie bój się zabawowych, atrakcyjnych form pracy – gry, quizy, debaty i projekty pomagają dzieciom zgłębić temat w przystępny i angażujący sposób.

Bądź konsekwentny w swoich działaniach. Zwracaj uwagę na to, z jakich źródeł korzystają uczniowie nawet wyszukując informacje do najprostszych zadań domowych.

Regularne ćwiczenie sprawdzania wiarygodności źródeł pomoże wykształcić dobre nawyki, które zostaną z uczniami na długo.

Zadawaj pytania

Rozmawiaj z uczniami o tym, skąd wiedzą, że dane źródło jest wiarygodne. Zachęcaj ich do samodzielnej refleksji nad tym, jak rozpoznać fałszywą informację. Możesz wesprzeć ich, zadając pomocnicze pytania, takie jak:

• Jakie emocje wywołuje w tobie ta informacja?

• Kto jest autorem tego materiału? Czy to wiarygodne źródło?

• Czy artykuł jasno określa czas wydarzeń?

Wspólnie możecie stworzyć własny regulamin prawdziwej informacji, który będzie  zbiorem pytań, na które należy odpowiedzieć przed uznaniem newsa za rzetelny. Zaangażowanie uczniów w tworzenie takiego narzędzia zwiększy ich poczucie odpowiedzialności i pozwoli im lepiej zapamiętać zasady poznane na lekcjach.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, o tym, jak rozpoznawać fałszywe informacje, na przykład po to, by inspirować uczniów odpowiednimi pytaniami, koniecznie przeczytaj nasz artykuł: kliknij tutaj, aby przejść do artykułu.

Każda okazja jest dobra na odświeżenie wiedzy i kontrolowanie czujności uczniów. Staraj się robić to w sposób naturalny, przy okazji poruszania różnych tematów.

fot. Karolina Piotrowska

Pomocne narzędzia

Oczywiście nie wszystko musisz tworzyć od zera! Istnieje mnóstwo pomocnych stron i narzędzi, które ułatwią ci pracę, a uczniom umilą naukę. Korzystaj z gotowych propozycji i dopasuj je do potrzeb swoich i uczniów.

Materiały dla nauczycieli

Pierwszą propozycją są checklisty przygotowane w ramach kampanii „Czuwaj w sieci”. Znajdziesz je na naszej stronie: kliknij tutaj.

Wystarczy, że podasz nam kontakt do siebie, a na twoją skrzynkę trafią dwa scenariusze lekcji, o tym jak rozmawiać o dezinformacji z uczniami, a także zestaw plakatów i ulotek o cyberbezpieczeństwie.

Filmy edukacyjne

Kolejnym narzędziem, które będzie pomocne w nauczaniu fact hackingu są filmy edukacyjne. To nie muszą być długie, zajmujące całą lekcje produkcje – wystarczą krótkie animacje, które zobrazują uczniom temat.

Na naszym kanale na platformie YouTube publikujemy krótkie filmy dotyczące dezinformacji, takie jak ten: kliknij, aby przejść do filmu.

Krótkie animacje mogą wspomóc twoją lekcję i zachęcić uczniów do dalszej dyskusji. 

Więcej propozycji

Jeżeli będzie brakowało ci inspiracji na scenariusze zajęć, zawsze możesz posilić się naszymi propozycjami programowymi takimi jak: https://cbp.zhp.pl/m/falszywe-informacje-czuwaj lub https://cbp.zhp.pl/m/surf-smart.

Zawierają one wiele praktycznych porad oraz propozycji konspektów zajęć oraz ćwiczeń, z których możesz skorzystać przy przygotowywaniu lekcji. 

Do dzieła!

Uczenie dzieci o dezinformacji to trudne, ale bardzo ważne zadanie. Mamy nadzieję, że nasze propozycje ułatwią ci prowadzenie lekcji o fact hackingu oraz sprawią, że uczniowie będą zadowoleni i czujni!  

Chcesz wiedzieć więcej?

Jeżeli temat fact checkingu i dezinformacji cię zaciekawił, koniecznie śledź dalsze działania w ramach naszej kampanii „Czuwaj w sieci!”: https://zhp.pl/czuwaj-w-sieci-edukacja-cyberbezpieczenstwo-factchecking/.  

Zapraszamy także do odsłuchania Podcastu ZHP „Iskierka”, dzięki któremu dowiesz się więcej o wspieraniu dzieci w bezpiecznym korzystaniu z Internetu: https://zhp.pl/bezpieczenstwo-dziecka-w-sieci-podcast-iskierka/. 

Czuwaj w sieci – kampania ZHP na rzecz cyfrowej uważności

„Czuwaj w sieci” to ogólnopolska kampania edukacyjna Związku Harcerstwa Polskiego, której celem jest wzmocnienie cyfrowych kompetencji dzieci, młodzieży, rodziców oraz osób pracujących z młodymi ludźmi. Kampania stanowi nową formę harcerskiej służby – tym razem w świecie online, gdzie fałszywe informacje, oszustwa i cyfrowe zagrożenia stają się coraz powszechniejsze. ZHP, zgodnie ze swoją ponadstuletnią tradycją wychowywania odpowiedzialnych obywateli, podejmuje się misji edukacyjnej, pokazując, że uważność w sieci to umiejętność, którą można rozwijać. Inicjatywa nie straszy, lecz wzmacnia – poprzez pozytywne podejście, atrakcyjne materiały edukacyjne i poczucie sprawczości, zachęca do świadomego i bezpiecznego korzystania z Internetu. Kampania oferuje m.in. animacje, quizy, filmy, podcasty, scenariusze lekcji i poradniki – wszystkie dostępne bezpłatnie na stronie zhp.pl/czuwaj-w-sieci.

ZHP – umiejętności na całe życie

Związek Harcerstwa Polskiego to największa w Polsce młodzieżowa organizacja, która zrzesza ponad 115 000 członków. Od ponad 100 lat ZHP wspiera rozwój dzieci i młodzieży, kształtuje proaktywną postawę oraz umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu. Dzięki codziennemu zaangażowaniu ponad 16 000 instruktorów-wolontariuszy, ZHP oferuje nie tylko wyjątkowe harcerskie wyjazdy, ale także różnorodne aktywności pozalekcyjne, które odbywają się przez cały rok. Kultywowanie wartości takich jak przyjaźń, przygoda, rozwój i obywatelskość sprawiają, że harcerstwo odpowiada zarówno na aktualne potrzeby młodych ludzi, jak i na wyzwania współczesnego świata. ZHP jest również jednym z aktywnych członków-założycieli Międzynarodowej Organizacji Ruchu Skautowego WOSM, która skupia ponad 57 mln skautów na całym świecie oraz oraz Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek WAGGGS, która skupia ponad 10 mln skautek w ponad 150 krajach świata.

Kampania społeczna ZHP „Czuwaj w sieci” w ramach zadania „Bądź gotów” realizowana jest przez Związek Harcerstwa Polskiego i finansowana ze środków Ministerstwa Edukacji w ramach programu „Edukacja na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego” na rok 2024/2025.