Codziennie w sieci można wyrazić i zobaczyć różnorodne zdania na wszelkie tematy. Chociaż opinie mogą ułatwiać nam podejmowanie decyzji i zyskanie nowej perspektywy, to problem może pojawić się, kiedy mylone są z faktami.
Nie pozwól dzieciom zgubić się w natłoku informacji! Oto 3-etapowa propozycja lekcji, w której trakcie przybliżysz uczniom umiejętność rozpoznania faktu od opinii.
Ćwiczenie | Zdecydujcie: fakt czy opinia?
Rozpocznij zajęcia od poniższego ćwiczenia z propozycji programowej Surf Smart (https://cbp.zhp.pl/m/surf-smart).
Zaproponuj uczniom dwa krótkie stwierdzenia i poproś, aby rozpoznali, które z nich to fakt, a które – opinia. Na przykład: „Koty mają futro i mogą mruczeć” i „Myślę, że koty są najlepszymi zwierzętami”.
Możecie zrobić to na przykład w formie głosowania. Podziel salę na dwie części i jedną oznacz, jako „fakt”, a drugą „opinia”. Po przeczytaniu pojedynczego stwierdzenia poproś uczniów o przejście na stronę sali, która ich zdaniem opisuje wypowiedziane przez ciebie zdanie.
Zapytaj każdą ze stron, skąd wie, że dane stwierdzenie jest faktem lub opinią? Po czym je rozpoznają? Aby jeszcze lepiej zrozumieć przykłady, zagrajcie w grę z piłką:
- Uczestnicy tworzą koło. Jedna osoba stoi w środku i trzyma piłkę.
- Podajcie jedno ze zdań. Osoba w środku słucha go i musi zidentyfikować je jako fakt lub opinię.
- Następnie wymawia imię innego uczestnika lub uczestniczki zabawy i wyrzuca piłkę w powietrze.
- Osoba, której imię zostało przywołane, musi wbiec do środka i złapać piłkę, zanim spadnie na ziemię.
- Podajcie inne zdanie.
- Kontynuujcie, aż każda osoba będzie miała szansę znaleźć się w środku koła.
fot. Agnieszka Madetko-Kurczab
Dyskusja | fakt czy opinia?
Po zakończeniu ćwiczenia zaproś uczniów do rozmowy. Zastanówcie się wspólnie:
- Dlaczego tak ważne jest odróżnianie treści publikowanych w Internecie?
- Co sprawia, że fakty różnią się od opinii?
- Czy zdarzyło wam się kiedyś spotkać z mylącą opinią, która przypominała fakt?
Daj przestrzeń do wypowiedzenia się wszystkim chętnym, zapraszaj ich do wyrażania własnego zdania i pomagaj im dojść do właściwych wniosków.
fot. Zuzanna Gałczyńska ZHP
Fakt czy opinia | Podsumowanie zajęć
Wspólnie podsumujcie lekcję. Zwróć uwagę uczniów na to, że słuchanie i czytanie opinii jest ważne i często pomocne, ale rozumienie, że jest to zaledwie czyjeś zdanie jest kluczowe.
Podkreśl, że umiejętność odróżniania faktów od opinii jest bardzo ważną umiejętnością w obecnym świecie, bo różnorodne zdania pojawiają się nie tylko w tradycyjnych mediach, ale także na przykład w Internecie lub książkach. Jeżeli uczniowie będą potrafili sprawnie znajdować różnice między informacjami obiektywnymi i subiektywnymi, będą mniej podatni na manipulacje i mogli sprawniej formułować własne zdanie.
Rozpisz na tablicy sformułowania wskazujące, że dane stwierdzenie jest faktem lub opinią. Możesz zrobić to na przykład w formie tabelki.
fot. Agnieszka Madetko-Kurczab
Elementy wskazujące na fakty:
- numery
- nazwy
- dowody
- określenia czasu (daty, godziny)
Słowa wskazujące na opinie:
- wierzyć, myśleć, czuć
- najlepszy, najgorszy
- prawdopodobnie
- ulubiony.
Więcej przykładów i wskazówek znajdziesz w propozycji programowej Surf Smart.
Chcesz wiedzieć więcej?
Jeżeli szukasz więcej materiałów edukacyjnych dotyczących cyberbezpieczeństwa i rozpoznawania fake newsów, koniecznie wejdź na naszą stronę (https://zhp.pl/czuwaj-w-sieci-edukacja-cyberbezpieczenstwo-factchecking/czuwaj-w-sieci-pobierz-materialy-edukacyjne/#nauczyciel) i podaj nam kontakt do siebie. Dzięki temu będziemy mogli przesłać ci dwa scenariusze lekcji o dezinformacji oraz zestaw plakatów i ulotek o cyberbezpieczeństwie.
Zachęcamy także do obejrzenia zapisu z webinaru pt. „Jak uczyć dzieci i młodzieży krytycznego myślenia w sieci”, w którym przeprowadziliśmy rozmowę z doktorem Tomaszem Rożkiem z kanału Nauka to Lubię: https://www.facebook.com/ZHPpl/videos/1054334576579352/.
Wysłuchaj także odcinka podcastu ZHP Iskierka o cyberbezpieczeństwie:
Czuwaj w sieci – kampania ZHP na rzecz cyfrowej uważności
„Czuwaj w sieci” to ogólnopolska kampania edukacyjna Związku Harcerstwa Polskiego, której celem jest wzmocnienie cyfrowych kompetencji dzieci, młodzieży, rodziców oraz osób pracujących z młodymi ludźmi.
Kampania stanowi nową formę harcerskiej służby – tym razem w świecie online, gdzie fałszywe informacje, oszustwa i cyfrowe zagrożenia stają się coraz powszechniejsze. ZHP, zgodnie ze swoją ponadstuletnią tradycją wychowywania odpowiedzialnych obywateli, podejmuje się misji edukacyjnej, pokazując, że uważność w sieci to umiejętność, którą można rozwijać.
Inicjatywa nie straszy, lecz wzmacnia – poprzez pozytywne podejście, atrakcyjne materiały edukacyjne i poczucie sprawczości, zachęca do świadomego i bezpiecznego korzystania z Internetu. Kampania oferuje m.in. animacje, quizy, filmy, podcasty, scenariusze lekcji i poradniki – wszystkie dostępne bezpłatnie na stronie zhp.pl/czuwaj-w-sieci.
ZHP – umiejętności na całe życie
Związek Harcerstwa Polskiego to największa w Polsce młodzieżowa organizacja, która zrzesza ponad 115 000 członków. Od ponad 100 lat ZHP wspiera rozwój dzieci i młodzieży, kształtuje proaktywną postawę oraz umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu. Dzięki codziennemu zaangażowaniu ponad 16 000 instruktorów-wolontariuszy,
ZHP oferuje nie tylko wyjątkowe harcerskie wyjazdy, ale także różnorodne aktywności pozalekcyjne, które odbywają się przez cały rok. Kultywowanie wartości takich jak przyjaźń, przygoda, rozwój i obywatelskość sprawiają, że harcerstwo odpowiada zarówno na aktualne potrzeby młodych ludzi, jak i na wyzwania współczesnego świata.
ZHP jest również jednym z aktywnych członków-założycieli Międzynarodowej Organizacji Ruchu Skautowego WOSM, która skupia ponad 57 mln skautów na całym świecie oraz oraz Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek WAGGGS, która skupia ponad 10 mln skautek w ponad 150 krajach świata.
Kampania społeczna ZHP „Czuwaj w sieci” w ramach zadania „Bądź gotów” realizowana jest przez Związek Harcerstwa Polskiego i finansowana ze środków Ministerstwa Edukacji w ramach programu „Edukacja na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego” na rok 2024/2025.
