Dlaczego warto mówić o cyberbezpieczeństwie dzieci i młodzieży?

Internet oferuje młodym ludziom nieskończone możliwości rozwoju, nauki i komunikacji. Jednak wraz z jego potencjałem, pojawiają się również zagrożenia. W nowym odcinku podcastu ZHP Iskierka, ekspertki podkreślają, jak ważne jest, aby cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży stało się wspólną troską rodziców, opiekunów i wychowawców.

W rozmowie prowadzonej przez podharcmistrzynię Julię Czekalską udział biorą:

  • dr hab. Alicja Waszkiewicz-Raviv – psycholożka mediów, wykładowczyni Uniwersytetu Warszawskiego, ekspertka ds. komunikacji wizualnej i public relations, członkini licznych stowarzyszeń naukowych,

  • podharcmistrzyni Aleksandra Kozubska – członkini Głównej Kwatery ZHP ds. IT, zaangażowana w program Surf Smart i działania edukacyjne z zakresu technologii cyfrowych.

Harcerstwo a cyfrowa przyszłość – kompetencje na całe życie

ZHP od lat wspiera rozwój młodych ludzi, stawiając nie tylko na tradycyjne wartości, ale także na nowoczesne kompetencje, takie jak bezpieczne poruszanie się po internecie. Programy takie jak Surf Smart uczą harcerki i harcerzy, jak rozpoznawać zagrożenia w sieci, chronić swoją prywatność, a także jak być odpowiedzialnym i empatycznym użytkownikiem mediów społecznościowych.

W harcerstwie zdobywanie sprawności to coś więcej niż tylko zabawa – to realne umiejętności, które młodzi ludzie mogą wykorzystywać przez całe życie. Sprawności związane z technologią, komunikacją, czy bezpieczeństwem cyfrowym rozwijają krytyczne myślenie i poczucie odpowiedzialności za siebie i innych.

Co rodzic może zrobić, by wspierać dziecko w sieci?

Wielu rodziców czuje się przytłoczonych tempem zmian technologicznych. Nowe aplikacje, zmieniające się trendy w mediach społecznościowych, wirtualne społeczności i rosnące zagrożenia związane z cyberprzestępczością – to wszystko może budzić poczucie bezradności. Jednak – jak podkreślają ekspertki zaproszone do podcastu ZHP Iskierka – rodzic nie musi znać każdego technicznego szczegółu, by realnie wspierać swoje dziecko w cyfrowym świecie.

Najważniejsze jest budowanie relacji opartej na zaufaniu i otwartości. Dziecko, które wie, że może przyjść do rodzica z pytaniem lub problemem – nawet jeśli dotyczy on czegoś trudnego czy wstydliwego – czuje się bezpieczniej i jest mniej podatne na manipulacje w sieci. Uważność, rozmowa i wspólne refleksje nad tym, co dzieje się online, mogą być skuteczniejszym narzędziem niż jakakolwiek kontrola rodzicielska.

W odcinku podcastu pojawiają się konkretne pytania i odpowiedzi, które mogą być cenną wskazówką dla rodziców:

  • Czym jest cyberbezpieczeństwo i dlaczego warto o nim rozmawiać?
    To nie tylko kwestie techniczne, takie jak hasła czy ustawienia prywatności. To przede wszystkim świadomość zagrożeń i umiejętność podejmowania bezpiecznych decyzji w cyfrowym świecie. Rozmowy o tym, czym są niebezpieczne linki, phishing czy szkodliwe treści, mogą rozpocząć się już w wieku szkolnym – dostosowane językiem i formą do wieku dziecka.

  • Jakie treści mogą być szkodliwe dla dzieci i młodzieży?
    Dzieci mogą natrafić na materiały zawierające przemoc, wulgarność, fałszywe informacje czy promujące niezdrowe wzorce. Zamiast straszyć, warto tłumaczyć. Wspólne oglądanie filmów, analiza postów w mediach społecznościowych czy dyskusja o tym, co widzą ich rówieśnicy w internecie, mogą pomóc dziecku budować zdrowy dystans i krytyczne myślenie.

  • Jak zgłaszać niepokojące sytuacje w sieci?
    Dobrze, by dziecko wiedziało, że nie jest samo – istnieją konkretne mechanizmy i instytucje, do których można się zgłosić w razie potrzeby. Od opcji „zgłoś” w aplikacjach, przez pomoc nauczyciela czy wychowawcy, aż po infolinie i portale zajmujące się bezpieczeństwem online. Rodzic może nauczyć dziecko korzystania z tych narzędzi, a sam również warto, by znał podstawowe procedury reagowania.

  • Jak budować cyfrową higienę i zdrowe nawyki online w domu?
    Cyfrowa higiena to zestaw codziennych nawyków, które pomagają zachować zdrową równowagę między życiem online a offline. To np. ustalenie stałych godzin korzystania z urządzeń, wyłączanie powiadomień w czasie nauki, a także wspólne planowanie „czasu bez ekranów” – np. na spacer, gry planszowe czy spotkania rodzinne. Ważne, by rodzic sam dawał przykład i również świadomie zarządzał swoim czasem w sieci.

Ekspertki podkreślają także, że nie ma idealnego modelu „cyfrowego rodzica”. Każda relacja rodzic–dziecko jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Kluczowe jest, by nie bać się zadawać pytań, uczyć się razem z dzieckiem i nie odsuwać się od świata technologii – nawet jeśli bywa on zawiły.

Odcinek podcastu ZHP „Iskierka” daje rodzicom nie tylko wiedzę, ale i spokój – pokazując, że wspieranie dziecka w cyfrowej rzeczywistości jest możliwe bez względu na poziom zaawansowania technologicznego. Najważniejsze to być obecnym, uważnym i gotowym do wspólnego odkrywania świata online – z odwagą i empatią.

Wysłuchaj #24 odcinka Podcastu ZHP „Iskierka” o cyberbezpieczeństwie

Chcesz wiedzieć więcej?

Zapoznaj się z materiałami polecanymi przez gościnie najnowszego odcinka:

 

Czuwaj w sieci – kampania ZHP na rzecz cyfrowej uważności

„Czuwaj w sieci” to ogólnopolska kampania edukacyjna Związku Harcerstwa Polskiego, której celem jest wzmocnienie cyfrowych kompetencji dzieci, młodzieży, rodziców oraz osób pracujących z młodymi ludźmi. Kampania stanowi nową formę harcerskiej służby – tym razem w świecie online, gdzie fałszywe informacje, oszustwa i cyfrowe zagrożenia stają się coraz powszechniejsze. ZHP, zgodnie ze swoją ponadstuletnią tradycją wychowywania odpowiedzialnych obywateli, podejmuje się misji edukacyjnej, pokazując, że uważność w sieci to umiejętność, którą można rozwijać. Inicjatywa nie straszy, lecz wzmacnia – poprzez pozytywne podejście, atrakcyjne materiały edukacyjne i poczucie sprawczości, zachęca do świadomego i bezpiecznego korzystania z Internetu. Kampania oferuje m.in. animacje, quizy, filmy, podcasty, scenariusze lekcji i poradniki – wszystkie dostępne bezpłatnie na stronie zhp.pl/czuwaj-w-sieci.

ZHP – umiejętności na całe życie

Związek Harcerstwa Polskiego to największa w Polsce młodzieżowa organizacja, która zrzesza ponad 115 000 członków. Od ponad 100 lat ZHP wspiera rozwój dzieci i młodzieży, kształtuje proaktywną postawę oraz umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych w dorosłym życiu. Dzięki codziennemu zaangażowaniu ponad 16 000 instruktorów-wolontariuszy, ZHP oferuje nie tylko wyjątkowe harcerskie wyjazdy, ale także różnorodne aktywności pozalekcyjne, które odbywają się przez cały rok. Kultywowanie wartości takich jak przyjaźń, przygoda, rozwój i obywatelskość sprawiają, że harcerstwo odpowiada zarówno na aktualne potrzeby młodych ludzi, jak i na wyzwania współczesnego świata. ZHP jest również jednym z aktywnych członków-założycieli Międzynarodowej Organizacji Ruchu Skautowego WOSM, która skupia ponad 57 mln skautów na całym świecie oraz oraz Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek WAGGGS, która skupia ponad 10 mln skautek w ponad 150 krajach świata.

Kampania społeczna ZHP „Czuwaj w sieci” w ramach zadania „Bądź gotów” realizowana jest przez Związek Harcerstwa Polskiego i finansowana ze środków Ministerstwa Edukacji w ramach programu „Edukacja na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego” na rok 2024/2025.

Clickbait - to jeden z tematów kampanii Czuwaj w Sieci realizowanej przez ZHP przy wsparciu środków z MEN