Istnieje powiedzenie, że „niezwykłe czasy wymagają niezwykłych rozwiązań” i odzwierciedla ono idealnie przesłanie jakie chciałybyśmy dziś wysłać do wszystkich drużynowych w ZHP. Wbrew oczywistemu zniechęceniu, spróbujcie zobaczyć sytuację jako szansę i po prostu postawcie na zastępy.

Po prawie roku zaburzenia w kontaktach rówieśniczych nasi harcerze niczego bardziej nie potrzebują, jak interakcji w małych grupach, gdzie prym wiodą ich rówieśnicy, nie zaś osoby dorosłe. Oczywiście sytuacja epidemiologiczna powoduje, że zbiórki zastępów muszą się odbywać w obecności osoby pełnoletniej, ale to nie ona powinna decydować o tym, jakie formy i treści na takiej zbiórce się pojawią (w granicach wyznaczonych przez bezpieczeństwo naszych wychowanków). Niezwykle ważne jest, aby to harcerze mogli wyjść z inicjatywą – sami coś wymyślić, wykonać i podsumować. Obok pożytecznych umiejętności, jakich przy tej okazji nabędą nie do przecenienia jest stymulowanie ich samodzielności i poczucia sprawstwa. Ostatni rok niejednego dorosłego postawił w sytuacji bezradności i demotywacji, te same uczucia towarzyszą także dzieciom i młodzieży, tym bardziej dotkliwie, że rzadko potrafią je nazwać i katalizować.

Paradoksalnie mała liczebność drużyny może pomóc w zbudowaniu zastępu zastępowych, prowadzonego przez drużynowego lub przybocznego, który przygotuje aktualnych i przyszłych zastępowych do wiosennego naboru. Zmniejszona liczebność nie powinna przeszkodzić w podziale jednostki choćby na dwa zastępy – warto zrobić to już teraz, nawet jeśli nie będą to na początku naturalnie zbudowane „paczki” przyjaciół – budujmy dziś zalążek na przyszłość. Zadaniem drużynowego jest zainspirowanie zastępowych do działania, wsparcie w realizacji samodzielnych zbiórek zastępu, zadbanie o celowość działań zastępów. Wszyscy potrzebujemy celu i wszyscy potrzebujemy relacji z drugim człowiekiem, przyjaźni i wspólnego przeżywania przygód – tego, co stanowi esencję skautingu. Nie chcemy mówić, że będzie łatwo. Chcemy powiedzieć, że będzie warto!

Roland E. Philipps powiedział kiedyś:
Chciałbym zawsze jak najgoręcej zalecić system zastępowy, to znaczy prowadzenie pracy w małych, na stałe zorganizowanych gromadkach chłopców, z których każda pozostawałaby pod odpowiedzialną komendą chłopca-przywódcy. Zastosowanie tego systemu jest bardzo ważnym czynnikiem powodzenia. System zastępowy można zastosować i wyzyskać w mniejszym lub większym stopniu; lecz istota rzeczy polega na pracy w małych, na stałe zorganizowanych gromadkach (…).

Ogłaszamy luty miesiącem zastępów! Zapraszamy Was do udziału w akcji pod hasłem „Postaw na zastęp”, która może stać się dla Was źródłem inspiracji, dobrych praktyk i wymiany doświadczeń w zakresie pracy systemem małych grup. W ramach akcji odbędą̨ się̨:
• 10.02 – Webinarium w cyklu „Szkiełko i oko” pt. „Jak komenda szczepu/hufca może wspierać funkcjonowanie systemu zastępowego?”. Zapraszamy na spotkanie szczególnie komendy szczepów i komendy hufców, które są zainteresowanie wzmacnianiem funkcjonowania systemu małych grup w drużynach i poszukują inspiracji do działania. Podczas spotkania usłyszycie o dobrych, sprawdzonych praktykach z kilku środowisk – z poziomu szczepu, hufca a nawet chorągwi.
• 11.02 – Spotkanie w ramach STREFY ZDALNYCH INSPIRACJI pt. „System małych grup”. Listopadowa edycja Strefy Zdalnych Inspiracji cieszyła się ogromnym powodzeniem i chcemy ponownie wykorzystać jej potencjał, zapewniając przestrzeń do wymiany doświadczeń w czasie rzeczywistym. Zapraszamy drużynowych, przybocznych oraz kadrę wspierającą działalność wychowawczą na spotkanie poświęcone realizacji pracy harcerskiej na żywo, zgodnie z obowiązującymi ograniczeniami – czyli przede wszystkim zbiórek zastępów i szóstek. Poruszymy również kwestie związane z formowaniem i dalszą pracą z zastępem zastępowych i radami drużyn.
• 17.02 – Webinarium w cyklu „Szkiełko i oko” pt. „Jak wprowadzić system zastępowy w drużynie?”. Zapraszamy na spotkanie przede wszystkim drużynowych, którzy chcieliby skutecznie wprowadzić pracę systemem małych grup w swojej drużynie. Próbowaliście, ale bez sukcesu? Szukacie inspiracji i sprawdzonych metod? Spróbujemy znaleźć odpowiedź na kilka istotnych pytań. Jak z powodzeniem wprowadzić w drużynie system zastępowy? Jakie korzyści płyną z posiadania samodzielnych zastępów? Czy pomysły na pracę w zastępach zmieniły się w ciągu ostatnich 30-stu a może 50-ciu lat? I na koniec – jak pracować zastępami w czasie pandemii? Od dobrej literatury, po przykłady z życia – doświadczeni drużynowi podzielą się z Wami swoimi pomysłami na „rozhulanie” zastępów.
• 20.02 – Mini-konferencja w cyklu STREFA | DYSKUSJI „Postaw na zastęp”. Wiedza w pigułce i przestrzeń do dyskusji w jednym. Możecie liczyć na ciekawych prelegentów, którzy podzielą się swoimi przemyśleniami oraz bogatym praktycznym doświadczeniem. Tematy do dyskusji w grupach wybierzecie sami, ważne dla nas wątki to m.in.: praca rady drużyny, funkcjonowanie zastępu zastępowych, praca z przybocznymi, przygotowanie zastępowych do funkcji.
• 24.02 – Webinarium w cyklu „Szkiełko i oko” pt. „Jak przygotować zastępowego do pełnienia funkcji”. Zapraszamy na spotkanie przede wszystkim drużynowych, kadrę szczepów i hufców. Podzielimy się doświadczeniami i dobrymi praktykami w zakresie kształcenia i przygotowania zastępowych do funkcji. Przyjrzymy się kursom zastępowych i spróbujemy odpowiedzieć na pytanie czy warto je prowadzić – a jeśli tak, to w jaki sposób? Czy to może działać naturalnie?

Przygotujemy również specjalnie dla Was materiał poradnikowy „Biblioteczka zastępowego”, w którym znajdziecie najlepsze lektury dla zastępowych – źródło wiedzy i dalszych inspiracji. Na fanpejdżu ZHP na portalu Facebook polecać również będziemy propozycje programowe przeznaczone do realizacji w zastępach.

Co więcej, już niedługo całe ZHP przystąpi do drugiej akcji „Czuwam”. W jednym tygodniu kwietnia każdy z zastępów z każdej drużyny będzie mógł poczuć i pokazać innym co znaczy „Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać”. O szczegółach akcji będzie można przeczytać w lutowym numerze miesięcznika „Czuwaj”.

Pamiętajcie, że organizowanie zbiórek zastępu jest możliwe również w obecnych warunkach (wg stanu prawnego na dzień pisania artykułu – 30.01), ale przy przestrzeganiu określonych zasad. Najbardziej aktualne wytyczne znajdziecie na stronie: https://strony.zhp.pl/wracamy/. Warto zaglądać tam regularnie – informacje są aktualizowane na bieżąco.