„(…) Teraz możecie uczynić to co jest głównym obowiązkiem skauta, mianowicie pomóc tym, co się znajdują w potrzebie, wszelkim sposobem jaki jest w waszej mocy.” Bi- Pi

Te słowa Naczelnego Skauta świetnie ilustrują jak ważnym elementem w harcerskim wychowaniu jest służba. Niezależnie od metodyki, z którą pracujemy jako instruktorzy, wychowawcy, powinniśmy dbać o to, by nasi wychowankowie byli gotowi „(…) nieść chętną pomoc…”. Nie ma lepszego sposobu na to, by ich tego nauczyć, aniżeli podjęcie DZIAŁANIA. Żadne, choćby najpiękniejsze słowa nie wykształcą w naszych podopiecznych postawy otwarcia na potrzeby innych, empatii, gotowości do niesienia pomocy lepiej niż poprzez podjęcie się wraz z nimi trudu działania na rzecz innych. Należy pokazać w praktyce, co znaczy: „mieć oczy i uszy szeroko otwarte”, jak dostrzec potrzeby oraz  jak wyciągnąć pomocną dłoń.

Poniższy fragment opisuje projekt realizowany w jednym z łódzkich hufców. W trakcie rozmów prowadzonych z drużynowymi i przybocznymi nadmieniali oni, że głównymi przyczynami braku pracy ze służbą w ich jednostkach jest „ograniczony czas” (zarówno ich jako kadry, jak i ten w ramach planów pracy drużyn) oraz to, że „nie wiedzą gdzie i jak szukać pola do służby (szczególnie dla harcerzy i zuchów). Większość z osób, z którymi rozmawiałam wyrażała jednak chęć, a nawet potrzebę wdrożenia służby w proces wychowawczy jaki prowadzą w swoich jednostkach harcerskich. Spora część moich rozmówców wyraziła również chęć podjęcia dłuższej „współpracy”, w ramach której drużyna, czy gromada miałby pełnić służbę.

Zaproponowałam w swoim środowisku działanie, które rozwiązywałoby w moim uznaniu problemy, które w opinii drużynowych i przybocznych najmocniej stały im na drodze do tego, ażeby pracować ze służbą w swoich harcerskich jednostkach. Utworzony przeze mnie zespół odpowiada za szukanie fundacji, instytucji o charakterze pomocowym, które chętnie podejmą współpracę z poszczególnymi jednostkami. Zadaniem członków zespołu jest prowadzenie wstępnych rozmów przedstawicielami instytucji, poznawanie charakteru prowadzonej w nich działalności i idących za tym  głównych potrzeb placówki, fundacji, stowarzyszenia. Należy zadbać o to, by „wachlarz możliwości” był na tyle szeroki, by każda chętna grupa wiekowa mogła odnaleźć pole służby dla siebie i na miarę swoich możliwości. Harmonogram, częstotliwość spotkań, działań w ramach współpracy ustalana jest między liderem instytucji, a jednostki harcerskiej, tak by uwzględniały one potrzeby i możliwości obu stron.

Działanie, które opisane zostały pokrótce poniżej nie są rozwiązaniem idealnym i mam świadomość, iż wymagają one pewnych „ulepszeń”. Każdy może modyfikować poszczególne elementy poniższego „projektu” według własnych potrzeb, pomysłów, możliwości, niemniej, stanowią według mnie dobrą podstawę do tego, by zacząć pracę ze służbą w środowiskach, w których z takową się dotychczas nie pracowało, bądź pracowało w niewielkim stopniu.


Opis głównych założeń hufcowego projektu pracy ze służbą:

Zespół, który tworzymy będzie zajmował się szerzeniem służby w hufcu, co to znaczy? Podejmie działania, których celem będzie zachęcenie harcerzy/ zuchów/ harcerzy starszych/ wędrowników (którzy zgłoszą się do udziału w „projekcie”) do tego, by podjęli oni współpracę z jedną z fundacji, organizacji, placówki czy instytucji o szeroko rozumianym profilu pomocowym (na rzecz dzieci, zwierząt, dorosłych, osób starszych czy osób z niepełnosprawnością). Jednostka harcerska sama wybiera sobie instytucję, z którą chce współpracować (lista tworzona jest z organizacji, które wyrażą uprzednio chęć podjęcia się takiej współpracy). Pragniemy, by w ramach wspólnych działań nasi harcerze oraz zuchy miały okazję kształtować w sobie postawę „pro-społeczną”, otwartości na potrzeby innych. W końcu jak wszak wiadomo winniśmy „(…) nieść chętną pomoc bliźnim”. To co roboczo nazwałyśmy „projektem” będzie trwać przez cały rok szkolny. Ważnym jest dla nas, by działania podejmowane przez harcerzy kształtowały w nich w/w postawy, angażowały ich i rozwijały, ale jednocześnie, by były odpowiedzią na realne potrzeby danej placówki. By tak się stało przed podjęciem współpracy lider z danej jednostki ZHP i instytucji będą wspólnie ustalali działania (w oparciu o rozmowy ze swoimi współpracownikami, harcerzami, podopiecznymi). Nad wszystkim czuwał będzie zespół, którego zadaniem będzie nawiązanie „pierwszego kontaktu z organizacjami” i poznanie ich głównych potrzeb, zebranie chętnych jednostek z hufca, prowadzenie spotkań, na których każda jednostka pozna listę chętnych do współpracy placówek, zakres ich potrzeb. Na kolejnych spotkaniach będziemy wspólnie omawiać co i jak dzieje się w ramach współpracy, reagować w razie potrzeby. Po zakończonym projekcie (czerwiec) nastąpi jego podsumowanie ( w formie gry miejskiej dla hufca z udziałem  placówek, które brały w nim udział), rozdanie nagród (sprawności i gadżetów).

Czas trwania projektu: październik – czerwiec

Cele projektu:

  • Podejmowanie działań na rzecz społeczności lokalnej przez harcerki i harcerzy z Hufca Łódź-Widzew
  • Kreowanie pozytywnego wizerunku ZHP wśród społeczności lokalnej
  • Szerzenie świadomości dot. potrzeby wcielania służby w ramach działalności wychowawczej ZHP wśród drużynowych, instruktorów
  • Praca z Podstawami Wychowawczymi ZHP
  • Kształtowanie postawy empatii oraz otwartości na potrzeby innych wśród zuchów, harcerzy, wędrowników z Hufca Łódź-Widzew
  • Pomoc w znalezieniu pola służby jednostkom z Hufca Łódź Widzew

Każdy z członków Zespołu odpowiedzialny jest za dwie/ trzy pary (instytucja + jednostka harcerska) –  kontakt, zbieranie „sprawozdań z działań podejmowanych w ramach partnerstwa”, pomoc w wypadku wystąpienia przeszkód na drodze współpracy i ogólne monitorowanie współpracy takiej pary.

 

Harmonogram działań:

W czerwcu na Targach Organizacji Pozarządowych (na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym) odbyło się „wstępne rozpoznanie” czy instytucje byłyby zainteresowane takim projektem.

Wrzesień to planowanie działań, szukanie inspiracji w innych środowiskach, zachęcanie i nabór jednostek harcerskich do projektu. Oprócz tego zorganizowane są zajęcia dla instruktorów z hufca (i kadr jednostek) dotyczące pracy z fragmentami Podstaw Wychowawczych ZHP, wspólne wypracowanie „definicji” słowa służba na poziomie hufca i ponowne wyjście z propozycja naszego projektu do drużynowych.

Wspólnie podczas spotkania przyjęliśmy następującą definicję słowa „służba”: „Służba to dobrowolne działanie, które charakteryzuje się użytecznością; kształtuje postawy poprzez długofalową pracę, podejmowaną przez…(jednostkę harcerską), dostosowaną do jej możliwości (np. wieku członków). ”

Październik: kontakt z instytucjami (propozycja współpracy); wysłanie wiadomości; spotkania z przedstawicielami instytucji.

Listopad (oficjalny początek projektu): spotkanie z liderami jednostek harcerskich; przedstawienie im listy instytucji, które się zgłosiły i ich potrzeb; wybór instytucji przez harcerzy.

Połowa listopada: spotkania liderów harcerskich i instytucji w celu ustalenia „zasad” współpracy, wspólnych działań etc.

Koniec listopada: rozpoczęcie konkretnych działań w ramach współpracy (jednostki są już skontaktowane z instytucjami)

Styczeń: II spotkanie z liderami harcerskimi – omawianie przebiegu i sposobu działań.

Kolejne spotkania zależeć będą od informacji uzyskiwanych na bieżąco od przedstawicieli instytucji i harcerskich liderów.

Każdy członek zespołu co najmniej raz na dwa miesiące będzie kontaktować się ze „swoja parą”, żeby monitorować jak przebiega współpraca i reagować w razie potrzeby.

Luty: spotkanie członków zespołu z innymi osobami, które zajmują się pracą ze służbą w swoich środowiskach.

Kwiecień/ Maj: rozpoczęcie przygotowań do wydarzenia na zakończenie projektu; spotkanie z liderami ZHP w celu wspólnego planowania (ma to być wspólne przedsięwzięcie).

Spotkanie z liderami z instytucji w celu uzyskania informacji odnośnie przebiegu współpracy, ich wrażeń odnośnie projektu, tego czy chcieliby kontynuować takie działania np. w kolejnym roku/latach.

Czerwiec: gra podsumowująca, podczas której zostaną rozdane nagrody dla członków jednostek biorących udział w projekcie. Gra zostanie zaplanowana i przeprowadzona z udziałem i we współpracy z instytucjami, które zaangażowały się w projekt, tak by każdy mógł poznać charakter ich działalności i efekty współpracy instytucji i jednostki harcerskiej.

 

Phm. Kamila Smyczek – z wykształcenia pedagog społeczny i pracownik socjalny (w trakcie studiów II stopnia na UŁ). Była drużynowa 117 ŁDH Polana i była Szczepowa WSH „FLO” im. Floriana Marciniaka. Wolontariuszka w Ośrodku dla Ofiar Przemocy w Rodzinie i Schronisku dla bezdomnych kobiet i dzieci w Łodzi.