Już jutro do Polski przyleci urna z prochami kpt. Ryszarda Białousa ps. „Jerzy”. W powitaniu na płycie Wojskowego Portu Lotniczego Warszawa Okęcie uczestniczyć będzie delegacja ZHP, na której czele stanie zastępczyni naczelniczki ZHP hm. Justyna Sikorska.
Ryszard Białous jest jednym z najwybitniejszych instruktorów harcerskich Szarych Szeregów, który podczas powstania warszawskiego był dowódcą harcerskiego batalionu Zośka. Poniżej przygotowaliśmy dla Was wybrane materiały zaczerpnięte z Harcerskiego słownika bibliograficznego t. IV
Ryszard Białous (ps. Jerzy, Zygmunt) urodził się 4 kwietnia 1914 w Warszawie. Mając 10 lat wstąpił do 6 WDH im. J. H. Dąbrowskiego. Uczestniczył w obozach drużyny i zdobywał kolejne stopnie harcerskie. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, którą ukończył w 1939 roku.
Białous uczestniczył w IV Jamboree w Gödöllő (1933) oraz w Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa Polskiego w Spale (lipiec 1935). W 1936 roku został hufcowym Hufca Harcerzy Warszawa-Powiśle. W okresie studiów odbył służbę wojskową w Batalionie Podchorążych przy Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie.
W marcu 1939 roku został powołany do batalionu saperów w Modlinie. Brał udział w opracowaniu planów obrony Twierdzy Modlin. Po obronie twierdzy Modlin wycofał się do stolicy. Po silnym bombardowaniu centrum Warszawy i pożarze szpitala, w którym przebywał w wyniku poniesionych ran, żona Krystyna zabrała go z ewakuującego się szpitala do domu swoich rodziców w Milanówku. Tam nawiązał kontakty konspiracyjne z kolegami oficerami służby stałej oraz opracował instrukcje sabotażowo-dywersyjne i materiały szkoleniowe.
Po powrocie do Warszawy nawiązał kontakt z hm. Aleksandrem Kamińskim i naczelnikiem Szarych Szeregów hm. Florianem Marciniakiem. Był współzałożycielem zespołu kierowniczego akcji „N”, polegającej na działaniach dywersyjnych wśród wojskowych i cywilnych Niemców.
W tym samym czasie Białous prowadził szkolenie saperskie w plutonie pionierów „Baszty” – zaczątku Grup Szturmowych. W 1942 roku jako „Jerzy” został mianowany dowódcą Oddziału Specjalnego „Jerzy”. Jego zastępcą był Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Równocześnie Białous został kierownikiem Wydziału Wielkiej Dywersji w GK Szarych Szeregów („Pasiece”) i przełożonym wszystkich GS. 1 września 1943 roku OS „Jerzy” został zreorganizowany w Batalion Szarych Szeregów „Zośka”
Żołnierze dowodzonego przez niego batalionu uczestniczyli w ponad 35 akcjach dywersyjnych, bojowych, likwidacyjnych, zaopatrzeniowych i osłonowych. W Powstaniu Warszawskim Harcerski Batalion „Zośka” pod jego dowództwem walczył na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie, tracąc ponad 80% stanu osobowego.
Po kapitulacji powstania przebywał na terenie Niemiec w obozach jenieckich, skąd po pieszej 1000-kilometrowej ewakuacji trafił do Dolnej Saksonii. Następnie został uwolniony przez wojska brytyjskie. Z grupą instruktorów harcerskich organizował harcerstwo na terenie Niemiec.
Na łamach londyńskiej „Polski Walczącej” opublikował cykl relacji z walk batalionu „Zośka”, które stały się potem podstawą książki Walka w pożodze.
Od marca 1947 do lutego 1948 pełnił funkcję kierownika Wydziału Harcerzy (odpowiednika późniejszego naczelnika harcerzy) w Naczelnictwie ZHPpgK. W czerwcu 1948 wraz z żoną i dziećmi wyjechał do Argentyny.
W 30. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, przebywał ponad dwa miesiące w Polsce. Z tej okazji ukazały się w prasie artykuły na temat batalionu „Zośka” i jego dowódcy. Pisano o Białousie:
W trudnych czasach konspiracji potrafił być jednocześnie wojskowym i harcerzem – dowodzić i wychowywać, a raczej dowodząc, wychowywać. Dzięki harcerskim metodom wychowawczym potrafił kształtować w podległym sobie oddziale wiele młodych, wybitnych indywidualności o mocnych charakterach, wrażliwych sercach i ciekawych a twórczych umysłach, świadomych swych obowiązków i odpowiedzialności.
Białous zmarł 24 III 1992 w Neuquén, gdzie został pochowany. Był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Jubileuszowym Krzyżem Kombatanckim Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Argentynie, Odznaką za Wierną Służbę Federacji Światowej Stowarzyszenia Polskich Kombatantów.
W 1992 roku na barykadzie w kwaterze batalionu „Zośka” na cmentarzu Powązkowskim odsłonięto tabliczkę hm. Ryszarda Białousa.
